آیا پوشش اسلامی در چادر خلاصه می‌شود و حجاب امری اجبارپذیر است؟... «ادامه مطلب»...
آیا حجاب، فقط چادر است؟
سؤالی که شاید در بسیاری از جمعها به خصوص در میان بانوان با آن روبرو شویم این است که آیا پوشش اسلامی در چادر خلاصه می‌شود یا خیر؟ و آیا مقوله حجاب و نوع و محدوده پوشش، بدون در نظر داشتن عُرف عمومی، موضوعی اجبارپذیر است؟ در ادامه نظرات و سخنان برخی از شخصیتها را در اینباره مطالعه می‌فرمایید:
ما نگفتیم حتما چادر
برخی از بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای:
ـ ما هیچ وقت نگفتیم که «حتما چادر باشد، و غیر چادر نباشد.» ۱۳۷۳/۰۷/۲۰
ـ البته می‌توان محجبه بود و چادر هم نداشت. ۱۳۷۰/۱۰/۰۴
ـ بدون چادر هم حجاب، ممکن است. حجاب به معنی پوشیدن سالم است. 17/5/65
ـ «این امر و نهی، باید در مقابل سلطه اشرار باشد» و سلطه اشرار «جوراب نازک! [نیست] نه آقا! شما به جوراب نازک چه‌کار دارید؟ جوراب نازک را بپوشد؛ این‌قدر اهمیت ندارد... زلفش بیرون است، باشد. هزار گونه خطا می‌کنند، این هم یک گناه صغیره است. موی سر بیرون بودن، گناه کبیره که نیست! از غیبت و دروغ که بالاتر نیست! از رشوه گرفتن و خوردن که بالاتر نیست!» (در دیدار اعضاى ستاد احیاى امر به معروف و نهى از منکر؛ ۱۳۷۲/۰۳/۳۱)
ـ دیگر سخنان رهبر انقلاب در این خصوص: «اینجـــــــــا»
حفظ هیچ حکمی از احکام اسلام، بالاتر از حفظ نظام اسلامی نیست؛ و حفظ نظام اسلامی در حفظ چهره اسلام و قبیح نشدن آن در نزد مردم است
امام خمینی(ره) حفظ نظام اسلامی را از حفظ یک حکم یا حتی تمام احکام اسلام، واجب‌تر می‌دانستند و اجرای هر حکمی را که بخواهد به اصل نظام اسلامی و حفاظت از آن لطمه بزند، حرام می‌شمردند و از این روی فرمودند: «حکومت که شعبه‌ای از ولایت مطلقه رسول الله(ص) است یکی از احکام اولیه اسلام است؛ و مقدم بر تمام احکام فرعیه حتی نماز و روزه و حجّ است... حکومت می‌تواند هر امری را، چه عبادی و یا غیر عبادی است که جریان آن مخالف مصالح اسلام است، از آن مادامی که چنین است جلوگیری کند. حکومت می‌تواند از حج، که از فرایض مهم الهی است، در مواقعی که مخالف صلاح کشور اسلامی دانست موقتاً جلوگیری کند.»(صحیفه امام، ج20، ص452)»؛ چراکه «مسئله حفظ نظام جمهوری اسلامی از اهمّ واجبات عقلی و شرعی است که هیچ چیز به آن مزاحمت نمی‌کند»(صحیفه امام ج۱۹ ص ۱۵۳)
به همین دلیل: «ما و شما دو مسئولیت داریم؛ یک مسئولیت کوچک و یک مسئولیت بزرگ. مسئولیت کوچک حفظ کشور، حفظ نظام و پیشبرد و رعایت جهات نظمی و تربیتی افراد [است] که این مهم است، لکن کوچکتر از آن دومی است [مسئولیت دومی، مسئولیت بزرگ است]. دوم، حفظ مکتب و چهرۀ اسلام.»(صحیفه امام، ج10، ص106)؛ «همه اقشار ملت، خصوصاً آنهایی که در رأس کار هستند، خصوصاً روحانیینی که در رأس کار هستند، اینها جدیت کنند به این که نبادا خدای نخواسته چهره جمهوری اسلام به طور قبیح بین مردم وجود پیدا کند.»(صحیفه امام، ج8، ص1)؛ «مبادا خدای نخواسته چهره اسلام - خدای نخواسته - جور دیگر جلوه بکند؛ دشمنهای ما چهره اسلام را طور دیگری جلوه بدهند. اینها از اموری است که باید مراعات بشود. بسیار مراعات بشود، موظفیم همه‌مان. الآن یک وقتی است که در یک حالی ما هستیم که اسلام بین این است، که درست جلوه بکند؛ که اگر درست جلوه بکند - امید این هست که همه رو به او بیاورند. و اگر ما نتوانیم یک همچو کاری انجام بدهیم و خدای نخواسته یک طور دیگری بشود، خوب، شکست می‌خوریم. و شکست، شکست همیشگی است؛ نه شکست موقت. اگر ما حالا نتوانیم یک کاری انجام بدهیم، دیگر هیچ وقت نمی‌توانیم انجام بدهیم.»(ج10، صص265و266)
اجبار، سعادت آفرین نیست
امام خمینی(ره) درباره لزوم عدم اجبار، خصوصا در آنچه مبنایی دینی بر آن قائل می‌شوند، می‌فرماید: «اگر ممکن بود پیامبران طریق خیر و سعادت را به مردم به طور دیگر نشان بدهند، مى‌دادند، به موجب وسعت رحمت؛ و اگر ممکن بود اکراهاً مردم را به سعادت برسانند می‌رساندند؛ لکن هیهات! راه آخرت راهى است که جز با قدم اختیار نمى‌توان آن را پیمود؛ سعادت با زور حاصل نشود؛ فضیلت و عمل صالح بدون اختیار فضیلت نیست و عمل صالح نمی‌باشد؛ و شاید معنى آیه شریفه لا اکْراه فى الدین نیز همین باشد.»(آداب‌الصلاة، فصل۸)
تبعیت از خواست مردم واجب است
امام خمینی(ره) با تأکید بر وجوب توجه عملی به رأی اکثریت و خواست عمومی، خطاب به تصمیم‌سازان و سیاست‌گزاران، عنوان می نماید:
ـ «خود ملت میزان است... میزان؛ رأی ملت است... بهانه‌ها را کنار بگذارید؛ از خدا بترسید؛ با ملت شوخی نکنید؛ رأی مردم را هیچ حساب نکنید؛ مردم را به حساب بیاورید.»(صحیفه امام، ج8، ص173)
ـ «ما بنای بر این نداریم که یک تحمیلی به ملتمان بکنیم. و اسلام به ما اجازه نداده است که دیکتاتوری بکنیم. ما تابع آرای ملت هستیم. ملت ما هرطور رأی داد ما هم از آنها تبعیت می‌کنیم. ما حق نداریم. خدای تبارک و تعالی به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملتمان یک چیزی را تحمیل بکنیم. بله ممکن است گاهی وقتها ما یک تقاضایی از آنها بکنیم؛ تقاضای متواضعانه، تقاضایی که خادم یک ملت از ملت می‌کند. لکن اساس این است که، مسئله دست من و امثال من نیست و دست ملت است.»(صحیفه امام؛ ج۱۱، ص۳۴و35)
ـ «ملت یک چیزی را که خواستند ما همه تابع آن هستیم»(صحیفه امام، ج11، ص465)
ـ «من میل ندارم حیثیت آقایان از بین برود در بین ملت. اگر یک چیزهایی و یک حرفهایی زده بشود که برخلاف مسیر ملت است، اینها وجاهت خودشان را از بین ملت می برند و خدای نخواسته بعدها برایشان خیلی نفع ندارد. همان مسیری که ملت داشتند، همین چیزی که اگر می خواهید مطابق با میل خودتان دمکراسی عمل بکنید، دمکراسی این است که آراء اکثریت، و آن هم این طور اکثریت، معتبر است؛ اکثریت هرچه گفتند آرای ایشان معتبر است ولو به خلاف، به ضرر خودشان باشد. شما ولیّ آنها نیستید که بگویید که این به ضرر شماست ما نمی خواهیم بکنیم. شما وکیل آنها هستید؛ ولیّ آنها نیستید. بر طبق آن طوری که خود ملت مسیرش هست. شما هم خواهش می کنم از اشخاصی که ممکن است یک وقتی یک چیزی را طرح بکنند که این طرح برخلاف مسیر ملت است، طرحش نکنند از اوّل، لازم نیست، طرح هر مطلبی لازم نیست. لازم نیست هر مطلب صحیحی را اینجا گفتن. شما آن مسائلی که مربوط به وکالتتان هست و آن مسیری که ملت ما دارد، روی آن مسیر راه را بروید، ولو عقیده تان این است که این مسیری که ملت رفته خلاف صلاحش است. خوب، باشد. ملت می خواهد این طور بکند، به ما و شما چه کار دارد؟ خلاف صلاحش را می خواهد. ملت رأی داده؛ رأیی که داده متَّبع [قابل پیروی] است. در همۀ دنیا رأی اکثریت، آن هم یک همچو اکثریتی، آن هم یک فریاد چند ماهه و چند سالۀ ملت، آن هم این مصیبتهایی که ملت ما در راه این مقصد کشیده اند، انصاف نیست که حالا شما بیایید یک مطلبی بگویید که برخلاف مسیر است. یعنی انصاف نیست، که نمی شود هم، پیش نمی رود. اگر چنانچه یک چیزی هم گفته بشود، پیش نمی رود؛ برای اینکه اولاً مخالف با وضع وکالت شما هست و شما وکیل نیستید از طرف ملت برای هر چیزی. و ثانیاً بر خلاف مصلحت مملکت است، برخلاف مصلحت ملت است؛ برخلاف مصلحت خود آقایان است.» (صحیفه امام، ج9، ص303و304)
کسی حق تعرض ندارد
در زمان حیات امام خمینی(ره)، عده‌ای با رفتارهای سلیقه‌ای نسبت به زنان بی حجاب، به خیال خودشان امر به معروف و نهی از منکر می‌کردند؛ امام فتوا و دستور دادند که «کسی حق تعرض به زنها در خیابان و کوچه و بازار، ندارد و اینگونه دخالتها برای مسلمانها حرام است» و «باید پلیس و کمیته‌ها از اینگونه جریانات جلوگیرى کنند.» تا چنین فکری به سر دیگران نزند.(ر.ک: صحیفه امام، ج۱۲، ص۵۰۲)
می خواهند اجرا کنند، نمی‌خواهند اجرا نکنند
خاطره استاد محمدرضا حکیمی از نظر شهید مطهری درباره حجاب اجباری
استاد محمد رضا حکیمی که خود از پیشگامان انقلاب است و رابطه دوستی نزدیکی با سابقون انقلاب از دکتر شریعتی گرفته تا شهید بهشتی و استاد مطهری و... داشته است، مدتی پیش در یک جمع دانشجویی به ذکر خاطره ای درباره اجباری شدن حجاب پرداخت که بیانگر نظر مخالف ایشان و استاد مطهری درخصوص اجباری شدن حجاب می باشد.
وی می گوید: «در منزلم در تهران بودم که به وسیله یکی از دوستان متوجه سخن امام در خصوص اجباری شدن حجاب شدم و از آنجا که این اقدام را خیلی به صلاح نمی دانستم، به شهید مطهری که ایشان را بسیار نزدیک به امام می دانستیم، تماس گرفتم و گفتم: این اقدام صلاح نیست و نکند حجاب اجباری نسبت به عدالت و مسائل اصلی انقلاب پیشی بگیرد و...
شهید مطهری با تعجب گفتند: حکیمی تو هم مخالفی؟ اتفاقاً من هم نسبت به این دستورالعمل انتقاداتی دارم و اگر تو هم مخالفی، بیا فردا به قم پیش امام برویم و اگر هر دو نظراتمان را به امام بگوییم و استدلال کنیم، بهتر است.
حکیمی می گوید: صبح روز بعد قبل از اینکه به منزل امام برویم، برای من کاری پیش آمد که نتوانستم به همراه شهید مطهری به منزل امام بروم و به تهران بازگشتم و شهید مطهری خودشان به تنهایی نزد امام رفتند و موضوع را مطرح کردند و بعد به من گفتند، وقتی موضوع را خدمت ایشان شرح دادم و استدلال کردم و گفتم برخی مانند شما هم مخالف بودید امام فرمودند: اینها آمدند از من نظر اسلام را پرسیدند و من هم نظر اسلام را گفتم که حجاب در اسلام واجب است. حالا می خواهند اجرا کنند، نمی خواهند اجرا نکنند.
علی مطهری فرزند شهید مطهری نیز در پاسخ به سوالی درباره نظر شهید مطهری با اجباری شدن حجاب گفت: وقتی ایشان شهید شدند، کاغذی از جیبشان بیرون آوردند که در آن، کارهایی را که با امام داشتند نوشته بودند از جمله اینکه نوشته بودند: «موقوف شدن مساله حجاب به استقرار نظامات اسلامی». که این جمله که ایشان بر روی کاغذی نوشته و قصد مطرح کردن آن را نزد امام داشت، مصدق همین خاطره استاد حکیمی می باشد.
هیچ اجباری در کار نیست
آیت الله طالقانی پس از اعلام اجباری شدن پوشش سر برای زنان به موضع‌گیری علیه آن پرداخت. در روزنامه اطلاعات به نقل از وی در شماره ۲۰ اسفند ۱۳۵۷ آمده است:
حجاب حتی برای زن‌های مسلمان هم نیست. چه اجباری؟ حضرت آیت‌الله خمینی نصیحتی کردند مانند پدری که به فرزندش نصیحت می‌کند راهنمایی اش می‌کند که شما این جور باشید به این سبک باشی بهتر می‌توانی روح اسلام و سنت ایرانی‌ات را متجلی است… ما اسلام، قران و مراجع دینی می‌خواهند زنان ما شخصیتشان حفظ بشود اصل مسئله این است. هیچ اجباری هم در کار نیست و مسئله چادر هم نیست.
پوشش، امری به انتخاب آزادانۀ عُرف است
استاد مرتضی مطهری(ره) پوشش را امری در قالب منطقه الفراغ اجتماعی می‌داند و به انتخاب آزادانه عرف نسبت می‌دهد: «تصور عامه مردم ما درباره امر به معروف این است که به بند کفش و دکمه لباس و موی سر و دوخت جامه مردم ایراد بگیریم، در صورتی که اینها منطقه آزادی مردم است.»(یادداشت‌ها، ج1، حرف الف، صص250)؛ «ما نباید به نام امر به معروف و نهی از منکر، در ترخیصات مردم دست درازی کنیم و به بند کفش و دکمه لباس و موی سر و دوخت جامه مردم ایراد بگیریم.»(یادداشت‌ها، ج۱۰، ص۲۴۲)
علامه مطهری(ره) عنوان می‌کند: «در مرحله قلب و ضمیر ما باید علاقه‌مند و مخلص و هم با فکر و نقشه باشیم. در مرحله زبان باید منطق روشنگر داشته باشیم نه عوامل تحکم‌آمیز که خطر فراوان دارد و مشمئزکننده است و حداقل این است که بی‌اثر است، این حداقلش است. در عبادات می‌توان مردم را با نیروی عشق وادار کرد، ولی در مسائل اجتماعی باید برنامه و ایدئولوژی مشخص در کار باشد و جای تعبد نیست. در مرحله عمل هم باید اخلاق داشته باشیم، پیش‌قدم باشیم، مهربان باشیم، از خود گذشته باشیم، تعاون و همکاری داشته باشیم... جنجال و هوچی‌گری و زورگویی که عمل نیست.»(یادداشت‌ها، ج1، حرف الف، ص252)
شهید مطهری(ره) اعتقاد به لحاظ اقتضائات زمان در تصمیمات و رویکردها داشته و می‌گوید: «مردم بی‌خبر از زمان خود، بی‌خبر از اوضاعی که در بطن یا سطح روزگار می‌گذرد، همیشه در اشتباهند، یعنی همیشه عوضی کار می کنند، به جای اینکه دشمن را بکوبند خودشان را می کوبند، به جای اینکه سینه دشمن را سیاه کنند، سینه و پشت خودشان را سیاه می کنند.»(حماسه حسینی، ص286)
استاد مطهری(ره) معتقد است که هیچ چیز نباید به بنیان مصلحتهای بزرگتر یک جامعه و اساس یک امر اساسی لطمه بزند: «باب تزاحم؛ یعنی باب جنگ مصلحتهای جامعه. در اینجا یک فقیه می‌تواند فتوا بدهد که از یک حکم به خاطر حکم دیگر، عملاً دست بردارند و این نسخ نیست... فقیه است که بر این اساس، حکم می‌کند که مصلحتهای کوچکتر را باید فدای مصلحتهای بزرگتر کرد.»(اسلام و مقتضیات زمان، ص84 و85)
علامه مطهری(ره) در خصوص مقوله امر به معروف و نهی از منکر می‌گوید: «در اثر ناآگاهی ما مردم احیاناً نهی از منکر به صورت منکر بزرگ درآمده است... همان طور که درباره آزادی گفته شده است ای آزادی چه جنایتها که به نام تو نشد، باید گفت ای نهی از منکر چه منکراتی که به نام تو نشد!»(یادداشت‌ها، ج1، حرف الف، ص250)
شهید مطهری(ره) در اینباره عنوان می‌کند: «ما که تا حالا همه اش امر به معروف و نهی از منکر کردن ما در اطراف دکمه لباس مردم بوده است. در اطراف بند کفش و موی سر مردم و دوخت لباس مردم بوده است. ما معروف و منکر نمی شناسیم چی است. ما معروف ها را به جای منکر می گیریم و گاهی وقتها منکرها به جای معروف می گیریم. همین بهتر که ما جاهل ها امر به معروف و نهی از منکر نکنیم. چه منکرها که به نام امر به معروف و نهی از منکر به وجود نیامد. آگاهی، بصیرت، خبرت و خبرویت می‌خواهد. دانایی، روانشناسی و جامعه شناسی می‌خواهد تا آدم بفهمد چه چیزی را امر به معروف و نهی از منکر کند. یعنی تا راه معروف را تشخیص بدهد و ببیند معروف کجاست. منکر را تشخیص بدهد و ریشه آن را به دست بیاورد ببیند از کجا این منکر سرچشمه می گیرد. لذا ائمه دین فرموده اند جاهل بهتر است امر به معروف و نهی از منکر نکند. چون «لأنه لایفسده اکثر مما یصلح» چون جاهل وقتی می خواهد امر به معروف و نهی از منکر کند، می خواهد بهتر کند، بدتر می کند.»(مجموعه آثار، سخنرانی حسینیه ارشاد/ 1348، بنیاد شهید مطهری)
سخت گیری اعراب را احکام اسلام ندانیم
برخی از نظرات شهید بهشتی که در کتابها و مصاحبه‌های ایشان آمده است عبارتند از:
نباید سخت‌گیری اعراب با زنان را جزئی از احکام اسلامی به حساب آورد.
حجاب منحصر در چادر نیست و بلکه روسری و مانتو برای پوشیدگی و فعال بودن زن مناسب‌تر است.
کسی نباید متعرض پوشش غیر چادر زنان در اماکن و نهادهای حکومتی و اسلامی شود.
علیرضا بهشتی در نشست " زن در گفتمان سیاسی شهید بهشتی" در کتابخانه ملی، اظهار کرد: شهید بهشتی زمانی که در دادگستری مسوولیت داشتند، زنان شاغل را تشویق به رعایت حجاب می کرد اما اجبار نبود. مساله حجاب اجباری چند ماه بعد از شهادت ایشان مطرح شد و ابتدا به صورت حکومتی نبود.
فرزند شهید بهشتی یادآور شد: در یکی از آخرین جلسات شهید بهشتی در خرداد 1360، در بخش سوال و جواب، در حزب جمهوری اسلامی، کتبا به شهید بهشتی گفته می شود، به خواهران ما تذکر بدهید از حجاب برتر یعنی چادر استفاده کنند؛ آقای بهشتی می گویند که اینجا برای چندمین بار و آخرین بار، به برادرانمان تذکر می دهم که بدانند حجاب در حدودی که تعیین شده است حجاب است چه روسری و مانتو باشد و چه چادر، حجاب است و مزاحم خواهران نشوید.
خشکه مقدسی‌ها در مسأله حجاب، مخرب است
آیت الله هاشمی ضمن انتقاد صریح از «خشکه مقدسی‌ها» با مردم، تأکید کرد: سخت‌گیری‌هایی است که در مسئله حجاب انجام دادند که برای جامعه مخصوصاً در زنها حالت فرار درست کرد.
پایگاه اطلاع‌رسانی هاشمی رفسنجانی گزیده پاسخ‌های وی به کیهان در سال ۸۲ را بازنشر کرده‌است که در آن متن آمده است: هنوز فکر می‌کنم اگر ابتکار را دست بگیریم، توقعات خانم‌ها و جوان‌ها را شرعاً می‌توانیم تأمین کنیم و پیش خداوند هم حجت داریم. انقلاب اسلامی را هم می‌توانیم حفظ کنیم. لابد می‌دانید که رهبری در مقابل فشار همین سخت‌گیری‌ها یک بار فرمودند: «وجهی برای تحمیل چادر نمی‌بینم»
عفاف و حجاب با اجبار و فشار شدنی نیست
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی از مراجع تقلید در جلسه درس اخلاق هفتگی به تاریخ 24 تیر 1395، ضمن تفسیر آیه «لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ»(اسراء/70) - که مفهوم حفظ کرامت انسانی کل بنی‌آدم است - بیان نمود: «دین، انسان را کریم بار می آورد. مسالۀ بگیر و ببند و بزن و چوب، مطرح نیست. اولین آیاتی که به پیامبر نازل شده اصلا سخن از جهنم نیست. سخن از حیاء است. می فرماید: الم یعلم ان الله یری: آیا انسان نمی بیند که خدا او را می‌بیند؟. این دین است. اول ما را به فرشته خویی دعوت کردند. جهنم حق است. بهشت حق است. اما وقتی در مساله تربیت شما بخواهید مردم را کریمانه دعوت و تربیت کنید باید اینگونه برخورد کنید. برای اینکه انسان را فرشته‌خو کند می‌گوید اهل عفاف باش. اما برای این مساله، سخن از بگیر و ببند، اینجا نیست.»
همچنین ایشان در جلسه درس خارج فقه روز چهارم آذرماه سال ۱۳۹۶، در خصوص لزوم پرهیز از اجبار و فشار درباره حجاب عنوان نمود: «مساله حجاب و عفاف با فشار سرنیزه حل نمی‌شود. نامه می‌نویسند که شما چرا ساکتید و درباره حجاب حرف نمی‌زنید. بر فرض شما با فشار این روسری را جلو بیاورید، این اسمش عفاف و حجاب نیست... با بگیر و ببند ممکن است ظاهر حفظ شود، ولی بگیر و ببند اگر بدتر نکند یقینا حل نمی‌کند.»
حجاب اجباری، نه عملی است و نه صحیح
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید نیز در ملاقات با وزیر وقت بهداشت به تاریخ ۲۹مهر۱۴۰۱، با تأکید بر اینکه مسائل فرهنگی بیشتر از آموزش سرچشمه می‌گیرد نه از فشار، اظهار داشت: «این که بخواهیم با فشار، مسأله حجاب یا کمبود جمعیت را حل کنیم، درست نیست و بدون کار فرهنگی مناسب، نتیجه‌ای نخواهیم گرفت.»
همچنین ایشان در دیدار با رئیس جمهور دکتر پزشکیان در آبان ماه 1403، با اشاره به تدریجی و گام به گام بودن اقدامات فرهنگی عنوان نمود: «حل مسئله حجاب به‌صورت اجباری نه عملی است و نه صحیح.»
حجاب، اجبارپذیر نیست
آیت الله علم الهدی روز سه‌شنبه 20 تیر 96، در گردهمایی بانوان فعال در عرصه ترویج فرهنگ عفاف و حجاب در مشهد عنوان کرد:
مردان نیروی انتظامی نمی‌توانند زنان را باحجاب کنند زیرا بنیان‌گذار فرهنگ عفاف و حجاب زنان هستند.
همانطور که بی حجابی با وجود فشارهای رضا خان اجبارپذیر نبود، حجاب بانوان نیز در جامعه امروز اجبار پذیر نیست
حجاب با اجبار ممکن نیست.
دو نوع حجاب اسلامی و اضطراری داریم، حجاب اسلامی یعنی بر اساس سنت، عفاف و حجاب داشت اما حجاب اضطراری برحسب اضطرار در موقعیت و بحرانی است که فقط نباید انگشت‌نما باشد و می‌توان لباس فراگیر میانه داشت.
این پوشش در زنان مختلف بواسطه عادتها و تربیت آنان متفاوت است. یکی چادری و دیگری با مانتو حجاب را رعایت می کند لذا محدود کردن بانوان در نوع و کیفیت حجاب ممکن نیست و جواب نمی دهد و اصرار به این مساله نیز غلط است.
حجاب، فقط چادر نیست
آیت الله سید ابراهیم رئیسی در جمع مردم اراک (۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶):
حجاب فقط چادر نیست هر کس بر اساس اقلیم خودش باید عمل کند در کردستان یک نوع پوشش داریم، در سیستان یک پوشش داریم.
برخی چادر دارند، برخی مانتو دارند و برخی هم لباس محلی دارند؛ پاکی هم برای مرد است وهم برای زن.
حیا برای همه است و همه باید حیا داشته باشند و حیا تنها برای زنان نیست.
ما اشتباه کردیم
استاد رحیم پور ازغدی در همایش حجاب و عفاف گفت: ما اشتباه کردیم حجاب را محدود کردیم بین صفر و صد. حجاب فقط چادر نیست.
وقتی گفتی چادر یا بی حجابی، این یعنی هر کس چادر سرش نیست این از نظر ما بی حجاب یا بد حجاب است.
این حکم اسلام نیست. این خلاف دستور اسلام هست.
اسلام در مورد مدل حجاب، هیچ دستور خاصی ندارد.
هر کسی در هر محیطی بر حسب زمان و مکان و شرایط، این را رعایت می کند. ما نباید سخت گیری کنیم.
اجبار حجاب، غلط بوده
حجت‌الاسلام نقویان در همایش «مسوولیت جوان منتظر» که به همت انجمن اسلامی دانشگاه فردوسی در دانشکده الهیات برگزار شد گفت: حجاب اجباری جواب تربیتی نمی‌دهد
نباید فراموش کنیم که حجاب فقط لباسی ظاهری است و مهم تر از آن نجابت درونی افراد است.
نقویان در شبکه سه تلویزیون: وقتی حجاب اجباری بود دیگر تعریف و تمجدیدها از فوائد حجاب چه معنی ای دارد. مثل این می ماند که در این سالن را ببندم و شما رو مجبور کنم فیلم تماشا کنید، بعد مدام برای شما توضیح بدهم این فیلم از جهت هنری در اسکار جایزه برده است، وقتی مجبور باشید این تعریفها دیگر معنایی ندارد. این تعریفها برای وقتی است که شما بتوانی بروی بیرون، اما من تعریف کنم و شما رو نگه دارم.
تقویان در یک مصاحبه: من اگر راجع به حجاب حرف زدم، اعتقاد و باورم این بوده هست که اجبار حجاب غلط بوده در جمهوری اسلامی، این رو بر اساس یک روندی، بر اساس یک تفکر، بر اساس تجربه، بر اساس فهم واقعیتهای اجتماعی به آن رسیده ام. و به همین صراحت معتقدم من وظیفه ندارم در جامعه مردم را به چماق، مجبور به سر کردن روسری نمایم. من هیچگاه نمیتوانم مفاسد دیگر جامعه ام را هم وزن حجاب ببینم.
با حجاب اجباری مخالفم
حجت الاسلام زائری حجاب را خلاصه در چادر نداسته و از اساس، با اجبار نمودن نوع و محدوده پوشش، مخالف است و آن را خلاف شرع و اولویتهای دینی و اعتقادی دانسته و در این خصوص عنوان می نماید: در نهج البلاغه آمده است که امام علی(ع) روزگار یکی از نمایندگان دولتی‌اش را که در یک شهر دورافتاده بر سر سفره یک ثروتمند و مرفه و اشرافی نشسته بود را سیاه کرد، ولی شما کجای نهج‌البلاغه پیدا می‌کنید که امام علی(ع) در مورد اینکه خانم‌ها بی‌حجاب هستند یا خیر فریاد زده باشد.
وی می گوید: با حجاب اجباری مخالفم و معتقدم یکی از اشتباهات ما در حوزه اجتماعی بعد از انقلاب اجبار حجاب بود و ما باید این را اعتراف کنیم و بپذیریم.
زائری معتقد است: قانون زمانی رَوایی و مقبولیت دارد که اولاً ناظر به واقعیت بیرونی باشد و بشود اجرا کرد، ثانیاً پیش‌فرض آن قانون مسبوق باشد و این باشد که در حوزه‌های رسانه‌ای، تبلیغاتی، فرهنگی کاری برایش صورت گرفته باشد.
مخالفت با الزام حجاب
در شهریور ۱۳۹۹ مهدی نصیری، مدیرمسئول سابق روزنامه کیهان در شبکه چهار تلویزیون و در برنامه زاویه اعلام کرد: «براساس پیمایشی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام داده، ۷۰ درصد جامعه ایران با الزام حجاب مخالفند.» وی همچنین افزود که سالانه حدود ۵ درصد از شمار کسانی که ملتزم به حجاب هستند کاسته می‌شود و نتایج آخرین نظرسنجی که وزارت ارشاد انجام داده نشان می‌دهد حتی در شهرهای مذهبی مانند قم نیز بیشتر مردم با حجاب اجباری مخالفند.
گفتنی است، بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۹۷ که با بررسی تحقیقاتی درباره میزان حجاب در کشور انجام شده، تنها 13 درصد زنان به صورت سنتی دارای حجاب شرعی هستند و 70 درصد جامعه، دارای حجاب عرفی هستند.
بر مبنای این گزارش، نگرش مردم نسبت به حدود حجاب تفاوتهایی با نگرش شرعی دارد. به گونه ای که تقریباً 50 درصد جامعه به حجاب عرفی گرایش دارند.
اساس حکمرانی بر مدارا و تساهل است
دکتر علی لاریجانی در گفتگو با روزنامه اطلاعات به تاریخ ۲۰مهر۱۴۰۱، گفت: «جامعه به هدایت از جنس مدارا و تساهل نیاز دارد. باید به این نکته توجه کنیم که هدایت جامعه، فن خاصی دارد یعنی این طور نیست که چون ما حکومت هستیم باید فن هدایت را هم عوض کنیم. این فن، متناسب با فکر اسلامی است. مرحوم زرین‌کوب در کتاب «کارنامه اسلام»، بحثی درباره تمدن اسلامی دارد. به گفته ایشان خدمت تمدن اسلامی به بشریت، خیلی بیشتر از تمدن «رم» و تمدن‌های غرب بوده است. مرحوم مطهری هم این بحث را دارد. ایشان می‌گوید آنچه باعث شد اسلام به عنوان تمدن اسلامی در دنیا تحقق یابد، روحیه تساهل و مدارایی بود که مسلمین نسبت به سایر افکار و مذاهب داشتند. به‌طور مثال مسیحیان ناراضی از تمدن «بیزانس» به مسلمین پناه می‌بردند، یهودیان و پیروان سایر ادیان هم همین‌طور، چون احساس می‌کردند با آنها به عنوان یک انسان با کرامت برخورد می‌شود. راه نفوذ در مردم همین است. طریق هدایت جامعه هم مدارا، تساهل و اخلاق حسنه است. اگر ما حکومت هستیم باید همین راه را گسترش دهیم... قانون حجاب مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است و من فکر نمی‌کنم پناه بردن به قانون، مسأله اصلی در این زمینه باشد... مثلاً در مورد ماهواره آیا قانون نیست؟ چرا هست ولی چرا برخورد نمی‌شود باید خوب فکر کنیم و ببینیم درد و درمان چیست... مسأله این است اگر در جامعه‌ای، جوانان از نظر فکری و اجتماعی یکی از احکام شرعی را به درستی اجرا نکردند، این صددرصد خلاف نیست... شما تردید نداشته باشید وقتی پدیده‌ای یک مقدار رواج می‌یابد، رفتار سفت و سخت درباره آن علاج کننده نیست. حالا این مسأله که ذات فرهنگی هم دارد. من در فضای مجازی دیدم که آقایی از اساتید دانشگاه نقل می‌کرد که دو خانم از کشورهای غرب آمده بودند و از مرحوم علامه طباطبایی، سوالات فلسفی داشتند. حجاب درستی هم نداشتند. این استاد دانشگاه و مترجم به آنها تذکر حجاب می‌دهد، مرحوم طباطبایی گفته بود که چرا به آنها تذکر دادید؟ ما باید آدم باشیم.»
دوقطبی‌ها ملت را تکه‌تکه می‌کند
مهندس عزت‌الله ضرغامی نیز در پانزده آبان1401 در نشست گرامیداشت «سیزده آبان» دانشگاه شریف، با بیان اینکه ما باید اصلاحات در رویه‌ها ایجاد کنیم و تحول مورد قبول حاکمیت است، عنوان کرد: «مشکل کشور همین‌مرزبندی‌های بی‌خود و همین اختلافاتی است که دشمن ایجاد می‌کند، دوقطبی‌های بی‌ربطی که ملت را تکه‌تکه کرده است. این کشور هیچ‌وقت تجزیه نمی‌شود؛ آنچه باعث نگرانی است، تجزیه داخلی و خط کشی‌های بی‌خود است... ما باید اصلاحات انجام دهیم، باید در روش‌ها اصلاحات ایجاد کنیم. حاکمیت بارها این را گفته است حال یک عده باید این را عملیاتی کنند. سه دسته هم هستند که مقابل این روش ایستاده‌اند یک عده که کلا متوجه نیستند، یک عده هم وضع موجود به نفع‌شان است و یک عده هم دنبال روزمه‌سازی هستند... ما دین را معرفی نمی‌کنیم. اینکه می‌گویم بزرگترین منکر بد معرفی کردن دین است و مردم را بدبین می‌کنند برای این است. امر به معروف و نهی را منکر نمی‌شناسند اما با منکرانه‌ترین روش برخورد می‌کنند، این کجای دین است؟ آرای شهید مطهری را درباره حجاب ببینید آیا این همان چیزی است که ستاد امر به معروف و نهی از منکر می‌گوید؟... در خیابان‌ها یک تعدادی از خانم بی‌حجاب شده‌اند ما الان می‌توانیم به زور حجاب سر آنها کنیم؟ امروز دختران جوان و دانش‌آموز ما بدون روسری در خیابان راه می‌روند. چه شد؟ اتفاقی افتاد؟... آن چیزی که مهم است بسیاری از موضوعات ربطی به قانون اساسی ندارد بلکه به روش‌ها ربط دارد و به این سادگی نیست. قانون گفته بود اگر جایی دیش ماهواره است باید نیروی انتظامی برود بردارد؟ ما صبح تا شب با ماهواره مبارزه می‌کردیم. اصلا گذاشتن شبکه‌های متعدد برای همین بود. نیروی انتظامی با ماهواره مبارزه می‌کرد. رهبری یکبار به من فرمودند در این جلساتی که فرمانده نیروی انتظامی می‌آیند بگویید نیروی انتظامی دیگر وارد خانه‌های مردم نشود و دیگر این کار را نکنند. ببینید امروز قانون مبارزه با ماهواره هست اما اجرا نمی‌شود.»
حفظ نظام اسلامی، واجب‌تر از اجرای برخی احکام است
حجت الاسلام سید محمود نبویان، عضو ارشد عضو جبهه پایداری، نماینده مجلس و از طراحان و تصویب کنندگان "لایحه عفاف و حجاب"، بر مبنای استدلال‌هایی از امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری گفت:
«دو قطبی‌ها نظام را تضعیف می‌کند. برخی می‌گویند دوقطبی حق و باطل است، اینطور نیست، حفظ نظام اوجب واجبات است. ابلاغ این قانون [قانون حجاب و عفاف] به مصلحت نیست و با توجه به شرایط فعلی نباید انجام شود. اسلام یعنی حکومت؛ حجاب، نماز و روزه مطلوب اصلی نیست، مطلوب اصلی حفظ نظام است؛ پس نگویند اگر حجاب نبود، این چه نظام اسلامی است؟ خیر، اگر لایحه حجاب موجب تضعیف نظام است، باید کنار گذاشته شود؛ تا کی؟ تا هر وقتی که نظام ضربه نبیند.» (25 اسفند ۱۴۰۳)
وی همچنین در توئیتر(شبکه اجتماعی ایکس) نوشت: «برخی دلسوزان می‌گویند که عدم اجرای قانون حجاب و برخی احکام دیگر، این نظام را یک نظام سکولار خواهد کرد. آیا عدم توفیق حضرت علی(ع) در اجرای کامل برخی احکام و اصلاح آنها به علت معذوریت، به‌معنای سکولار بودن حکومت ایشان بود؟! این سخن درست نیست چون در رأس حکومت، نایب امام زمان (عج) قرار دارد.»(26 اسفند ۱۴۰۳)
حکومت اسلامی موظف به الزام حجاب نیست
آیت الله سید مصطفی محقق داماد، از مجتهدین حوزه علمیه قم، حقوقدان و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم گفت:
«در زمان حضرت محمد(ص) اجباری به داشتن حجاب وجود نداشت. حکومت اسلامی موظف به ملزم کردن خانم‌ها به حجاب نیست. بسیاری از احکام در شرع وجود دارند که ضمانت اجرای آنها با خود خداست و حکومت اسلامی نمی تواند اجرای همه واجبات را در قانون بیاورد؛ اگر کسی می‌خواهد حکومت اسلامی بپا کند باید این موضوع را برای خودش حل کند که نمی شود همه احکام را در قانون آورد و الزامی کرد. مثلا حج واجب است، آیا باید بانک ها به یک مرکزی در نظام خبر دهند که فلانی برای رفتن به حج استطاعت مالی دارد و نظام اسلامی او را وادار به حج کند؟!»(اسفند 1403)
لینک مطلب:
http://rahemoghaddas.blog.ir/post/355
