راه مقدس

خدایا رحمت کن کسی که به من صله کرد و جدا و قطع کن هر کس را که صله ما را قطع کند... «ادامه مطلب»...

همه چیز درباره صله به حضرت(عج)

صله از ماده «وصل» به معنای «پیوستن» بوده و «پیوند کردن دو چیز را» می‌گویند؛ «صله» در لغت به معنای «احسان، بذل مال، بخشش، هدیه، نیکی و دوستی» آمده است و در اصطلاح، «صله به حضرت(عج)»، ابراز محبت و سلوک مهرورزانه مادی و معنوی با امام عصر(عج) است که به وسیله شریک گردانیدن امام(عج) با خود در خیرات دنیوی اعم از مال، علم و توان و... محقق می شود.

صله و پیوند، مفهوم وسیعی داشته و در ابعاد متعددی، مصداق پیدا می کند؛ به عبارت دیگر افراد موظف اند با تمامی توانایی ها و امکانات خود در این مسیر قدم بر دارند؛ اعم از جان و مال و امکانات و توانایی های فکری و معنوی و خلاصه هر آن چه خداوند در اختیار آدمی قرار داده است.

خداوند رحیم در قرآن کریم فرموده است: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ»(رعد/21) همین مردم با ایمان هستند که به فرمان خدا به کسانی که باید پیوند دوستی نمایند صله و پیوند می کنند و از خدا می ترسند و از شدائد و سختی های روز حساب و قیامت، بیمناک و ترسانند.

امام کاظم(ع) در خصوص آیه 21 سوره مبارکه رعد فرمودند: «إِنَّ رَحِمَ آلِ مُحَمَّدٍ مُعَلَّقَهْ بِالْعَرْشِ یَقُولُ اللَّهُمَّ صِلْ مَنْ وَصَلَنِی وَ اقْطَعْ مَنْ قَطَعَنِی وَ هِیَ تَجْرِی فِی کُلِّ رَحِمٍ وَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهْ فِی آلِ مُحَمَّدٍ» رَحِم آل‌محمّد آویخته به عرش است. و می‌گوید پروردگارا! با آن کس که با من پیوند کند، پیوند کن و با آن کس که پیوند مرا بگسلد، پیوندت را بگسل. و این آیه در شأن آل‌محمّد نازل شده است. (تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۶۲ - مستدرک الوسایل؛ ج۱۵، ص۲۳۶) 

اهمیت صله تا به آنجاست که در بسیاری از کتب روایی شیعه، احادیثی همچون اصول کافی، من لایحضره الفقیه، و... پیرامون این مساله مهم و وظیفه خطیر هر محب اهلبیت(ع) نقل شده است، اما مرحوم سید محمدتقی موسوی اصفهانی صاحب «مکیال المکارم» که خود بارها به محضر امام عصر(عج) شرفیاب شده است، در کتاب گرانقدرشان «مِکیال المَکارِم فی فَوائد الدُّعاء لِلقائِم، جلد دوم، بخش هشتم: تکالیف بندگان نسبت به آن حضرت، سی و پنجم: صله آن حضرت بوسیله مال» بصورتی ویژه، بابی را به صله امام زمان(عج) اختصاص داده و به شرح احادیث مربوط به این موضوع پرداخته است .

 

وجوب صله به امام(ع)

امام صادق (ع) به مفضل فرمودند: «ای مفضل این فریضه ای است که خدای تعالی آن را در کتاب خود بر شیعیان واجب نموده، آن جا که می فرماید: «لن تنالو البرّ حتی تنفقوا مما تحبون» (آل عمران آیه ۹۲) به مقام نیکوکاران دست نخواهید یافت، تا این که از آن چه دوست می دارید (اعم از جان و مال و علم و توان و...) انفاق کنید. پس ماییم برّ و تقوی و راه هدایت و درِ تقوی؛ و دعای ما از خداوند محجوب نمی ماند.»(مکیال المکارم/ ج۲ /ص ۳۵۴)

از امام رضا(ع) پرسیده شد: «هَلْ عَلَی الرَّجُلِ فِی مَالِهِ شَیْءٌ سِوَی الزَّکَاهْ» آیا در مال مرد چیزی جز زکات بر عهده‌اش می‌باشد؟؛ حضرت فرمودند: «نَعَمْ» بله. پرسیده شد: «أَیْنَ مَا» کجاست؟؛ حضرت فرمودند: «قَالَ اللَّهُ: وَ الَّذِینَ یَصِلُون مَا أَمَرَ اللهُ بِهِ أَن یُوصَلَ» آنجا که خداوند در آیه 21 سوره رعد، در خصوص صله، امر می فرمایند. (تفسیر اهل بیت علیهم السلام، ج۷، ص۲۶۰ - بحارالأنوار، ج۷۱، ص۱۲۷ - نورالثقلین)

 

صله مال به حضرت

امام الصّادق(ع) درباره «الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ»(رعد/21)، می فرمایند: «هُوَ صِلَهْ الْإِمَامِ فِی کُلِّ سَنَهْ مِمَّا قَلَّ أَوْ کَثُرَ ثُمَّ قَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ(علیه السلام) وَ مَا أُرِیدُ بِذَلِکَ إِلَّا تَزْکِیَتَکُمْ.» مقصود، صله به امام (علیه السلام) در طول سال است، خواه کم باشد یا زیاد. سپس امام فرمود: من از این صله، فقط تزکیۀ شما را خواهانم. (تفسیر اهل بیت علیهم السلام، ج۷، ص۲۶۲ - بحارالأنوار، ج۹۳، ص۲۱۶ - العیاشی، ج۲، ص۲۰۹)

امام صادق(ع) فرمودند: «مَا مِنْ شَیْ‌ءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ إِخْرَاجِ الدَّرَاهِمِ إِلَى الْإِمَامِ وَ إِنَّ اللَّهَ لَیَجْعَلُ لَهُ الدِّرْهَمَ فِی الْجَنَّةِ مِثْلَ جَبَلِ أُحُدٍ.» هیچ چیز نزد خدا از صرف نمودن مال برای امام علیه السلام محبوب تر نیست و بدرستی که خداوند در عوض یک درهم که مؤمن از مال خود به مصرف امام برساند به اندازه کوه احد در بهشت به او عطا می‌فرماید. (الکافی، ج1، ص537)

امام صادق(ع) فرمودند: «درهم واحد فی الحج أفضل من ألفی ألف درهم فیما سواه من سبیل الله» (الفروع من الکافی، ج4، ص260) «دِرْهَمٌ یُوصَلُ بِهِ الْإِمَامُ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَیْ أَلْفِ دِرْهَمٍ فِیمَا سِوَاهُ مِنْ وُجُوهِ الْبِرِّ.» (الکافی، ج1، ص538) یک درهم هزینه نمودن در حج، دو هزار هزار(دو میلیون) درهم هزینه کردن در راه خداست. و یک درهم که به امام صله شود، بهتر است از دو میلیون درهمی که در راه خیر دیگر(حج و...) صرف شود.

روایت است: «سُئِلَ الصَّادِقُ ع‌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‌ مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً قَالَ نَزَلَتْ فِی صِلَةِ الْإِمَامِ ع‌» از امام صادق(ع) درباره آیه چه کسی است که به خدا قرضی نیکو دهد تا خداوند عوض آن را چندین برابر بسیار سازد(بقره/۲۴۵)، فرمودند: در مورد صله امام نازل شده است. (کافی، ج1، ص537 - من لا یحضره الفقیه، ج2، ص72)

این در حالی است که امام برای خود به بخشش و اعطای مردم نیازی ندارد که امام صادق(ع) فرمودند: «مَنْ زَعَمَ أَنَّ اَلْإِمَامَ یَحْتَاجُ إِلَى مَا فِی أَیْدِی اَلنَّاسِ فَهُوَ کَافِرٌ إِنَّمَا اَلنَّاسُ یَحْتَاجُونَ أَنْ یَقْبَلَ مِنْهُمُ اَلْإِمَامُ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها» کسی که معتقد باشد که امام به آنچه در دست مردم است احتیاج دارد کافر است. بلکه مردم نیازمندند که امام از آنها بپذیرد؛ خدای عزوجل فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلَاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»(توبه/103) از اموال آنها صله بگیر تا آنها را بوسیله آن پاک و بی آلایش سازی. (الکافی، ج1، ص537)

 

مقدار صله

برای صله مقداری معین و مشخص نشده است. سفارش گردیده که مؤمن بخشی از دارایی خود را برای امام زمانش(عج) هدیه کند و در زمانهای گوناگون به این عمل مداومت نماید، در این عمل شریف غنی و فقیر و حقیر و شریف و مرد و زن یکسانند الا اینکه ثروتمند به مقدار توانایی اش تکلیف دارد و فقیر به مقدار استطاعت خود مکلف می گردد .

امام صادق(ع) فرمودند: «دِرْهَمٌ یُوصَلُ بِهِ الْإِمَامُ أَعْظَمُ وَزْناً مِنْ أُحُدٍ.» ارزش یک درهم که به امام(ع) صله می‌شود از کوه احد سنگین تر است.» (اصول کافی/ ج۱/ ص۵۳۸)

امام صادق(ع) فرمودند: «اَ تَدَعُوا صِلَةَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنْ أَمْوَالِکُمْ مَنْ کَانَ غَنِیّاً فَعَلَى قَدْرِ غِنَاهُ وَ مَنْ کَانَ فَقِیراً فَعَلَى قَدْرِ فَقْرِهِ فَمَنْ أَرَادَ أَنْ یَقْضِیَ اَللَّهُ لَهُ أَهَمَّ اَلْحَوَائِجِ إِلَى اَللَّهِ فَلْیَصِلْ آلَ مُحَمَّدٍ وَ شِیعَتَهُمْ بِأَحْوَجِ مَا یَکُونُ مِنْ مَالِهِ.» صله آل محمد(ص) را از اموال خود وا مگذارید هر که غنی است به مقدار مکنتش و هر کس فقیر است به میزان فقرش؛ پس هر آن که می خواهد خداوند مهمترین خواسته اش را از او بر آورد، باید که آل محمد(ص) و شیعیانشان را به آن چه بیشتر از همه به آن نیاز دارند، صله نماید.» (بشارة المصطفی(ص)، ج۱، ص۶ - مستدرک الوسائل، ج۷، ص۲۵۴)

 

فضیلت صله در عصر غیبت

«عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّمَا أَفْضَلُ الْعِبَادَةُ فِی السِّرِّ مَعَ الْإِمَامِ مِنْکُمُ الْمُسْتَتِرِ فِی دَوْلَةِ الْبَاطِلِ أَوِ الْعِبَادَةُ فِی ظُهُورِ الْحَقِّ وَ دَوْلَتِهِ مَعَ الْإِمَامِ مِنْکُمُ الظَّاهِرِ فَقَالَ یَا عَمَّارُ الصَّدَقَةُ فِی السِّرِّ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّدَقَةِ فِی الْعَلَانِیَةِ وَ کَذَلِکَ وَ اللَّهِ عِبَادَتُکُمْ فِی السِّرِّ مَعَ إِمَامِکُمُ» (اصول کافی/ ج۱/ ص۳۳۳)

عمار ساباطی می گوید از امام صادق(ع) پرسیدم: کدام یک بهتر است: عبادت پنهانی با امام در دولت باطل، یا عبادت در دوران ظهور حق و دولت آن با امام آشکار از شما؟

امام فرمودند: ای عمار به خدا صدقه در پنهانی، از صدقه آشکارا بهتر است. همین طور به خدا قسم عبادت شما در پنهانی با امام پنهانتان در زمان دولت باطل و با ترس از دشمنتان و یا در حال متارکه با او بهتر است از کسی که خدای عزوجل در زمان ظهور حق با امام بر حق ظاهر در دولت حق عبادت نماید و عبادت توأم با ترس یا رنج و مشقت در دولت باطل همچون عبادت و امنیت در دولت حق است.

 

خلوص نیّت

خداوند متعال در کلام وحی تصریح می‌نماید که از این قربانی‌های شما، گوشت و خونش به من نمی‌رسد، بلکه اخلاص و تقوای شما ملاک محاسبه است: «لَن یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنکُمْ کَذَلِکَ سَخَّرَهَا لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاکُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِینَ» (الحجّ، 37) هرگز [نه] گوشت‌هاى آنها و نه خون‌هایشان به خدا نخواهد رسید ولى [این] تقواى شماست که به او می‌رسد اینگونه [خداوند] آنها را براى شما رام کرد تا خدا را به پاس آنکه شما را هدایت نموده به بزرگى یاد کنید و نیکوکاران را مژده ده.

بنابراین هر نوع صرف مال و توان (صدقه روزانه، هبه یا هدیه پول، خرج و هزینه های نقدی و غیر نقدی، توان جسمی و علمی و...) باید به قصد قربةً إلی الله و به نیت صله امام عصر(عج) انجام پذیرد و اصولا نیت به عنوان مقدمه اعمال در اعتقادات ما جایگاه ویژه ای داشته و نقش آن کاملا تعیین کننده می باشد. در اصول کافی جلد۳ باب نیت، آمده است: 

امام سجاد(ع) فرمودند: «لَا عَمَلَ إِلَّا بِنِیَّةٍ» عملی نباشد جز به نیت. (اصول کافى، جلد3، ص132، ح1)

پیامبر(ص) می‌فرمایند: «نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَ نِیَّةُ الْکَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ کُلُّ عَامِلٍ یَعْمَلُ عَلَى نِیَّتِهِ‏» نیت مؤمن بهتر از عمل اوست و نیت کافر بدتر از عملش می‌باشد و هر کس طبق نیت خود کار می‌کند. (اصول کافى، جلد3، ص133، ح2)

اما راجع به بهتر بودن نیت مؤمن از عملش و بدى نیت کافر نسبت به عملش، از امام باقر(ع) روایت شده که‏ علتش این است که مؤمن کارهاى خیر زیادى را قصد می‌کند که به انجام آن موفق نمی‌شود و همچنین کافر نسبت‏ به مقاصد زشت و بدش؛ و از امام صادق(ع) روایت شده که چون عمل در معرض ریای بندگان است و نیت خالص براى خداست، نیت مؤمن از عملش بهتر است و خدا به نیت راست و خالص، ثوابى دهد که به عمل ندهد.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ الْفَقِیرَ لَیَقُولُ یَا رَبِّ ارْزُقْنِى حَتَّى أَفْعَلَ کَذَا وَ کَذَا مِنَ الْبِرِّ وَ وُجُوهِ الْخَیْرِ فَإِذَا عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ مِنْهُ بِصِدْقِ نِیَّةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلَ مَا یَکْتُبُ لَهُ لَوْ عَمِلَهُ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ» بنده مؤمن فقیر می‌گوید: پروردگارا بمن (مال و ثروت) روزى کن تا از احسان و راههاى خیر چنین و چنان کنم. و چون خداى عزوجل بداند نیتش صادق است و راست می‌گوید، براى او همان اجر و پاداش را می‌نویسد که اگر انجام داد می‌نوشت، همانا خدا وسعت بخش و کریم است. (اصول کافى، جلد3، ص135، ح3)

و روایت است: «قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ حَدِّ الْعِبَادَةِ الَّتِى إِذَا فَعَلَهَا فَاعِلُهَا کَانَ مُؤَدِّیاً فَقَالَ حُسْنُ النِّیَّةِ بِالطَّاعَةِ» ابوبصیر گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم درباره اندازه عبادتى که چون کسى انجام دهد، وظیفه خود را انجام داده باشد؟ فرمود: حسن نیت به طاعت است. (اصول کافى، جلد3، ص135، ح4)

و امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ النَّارِ فِى النَّارِ لِأَنَّ نِیَّاتِهِمْ کَانَتْ فِى الدُّنْیَا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فِیهَا أَنْ یَعْصُوا اللَّهَ أَبَداً وَ إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِى الْجَنَّةِ لِأَنَّ نِیَّاتِهِمْ کَانَتْ فِى الدُّنْیَا أَنْ لَوْ بَقُوا فِیهَا أَنْ یُطِیعُوا اللَّهَ أَبَداً فَبِالنِّیَّاتِ خُلِّدَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَى قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلى‏ شاکِلَتِهِ قَالَ عَلَى نِیَّتِهِ» اهل دوزخ از این رو در دوزخ جاودان باشند که نیت داشتند اگر در دنیا جاودان باشند همیشه نافرمانى خدا کنند و اهل بهشت از این رو در بهشت جاودان باشند که نیت داشتند اگر در دنیا باقى بمانند همیشه اطاعت خدا کنند، پس این دسته و آن دسته بسبب نیت خویش جاودانى شدند، سپس قول خدایتعالى را تلاوت نمود: بگو هرکس طبق طریقه خویش عمل می‌کند(اسراء/84)، فرمود: یعنى طبق نیت خویش. (اصول کافى، جلد3، ص136، ح5)

به هر ترتیب همان گونه که اشاره شد شاکله ی تمامی اعمال، نیت می باشد. در مورد صلۀ امام عصر(عج) نیز باید نسبت به قصد قلبی و نیت خود توجه زیادی داشته و با دعا به درگاه خداوند و توسل به امام عصر(عج) بخواهیم که نیت هایمان را از هرگونه ریا و ناخالصی پاک نموده و ضمیر و اندیشه ما را به بهترین و بالاترین نیت ها دلالت نمایند چنانکه در ادعیه نیز آمده است:

«وَ اجْعَلْ ذَلِکَ مِنَّا خَالِصاً مِنْ کُلِّ شَکٍّ وَ شُبْهَةٍ وَ رِیَاءٍ وَ سُمْعَةٍ حَتَّى لاَ نُرِیدَ بِهِ غَیْرَکَ وَ لاَ نَطْلُبَ بِهِ إِلاَّ وَجْهَکَ‏» این عقیده ما را خالص گردان از هر شک و شائبه و ریا و خودنمایی و شهرت طلبی، تا اراده نکنیم بدان غیر تو را و نطلبیم به آن جز ذات مقدس تو را. (دعای عصر غیبت/ کتاب کمال الدین و تمام النعمه؛ شیخ صدوق)

عواقب صله ندادن!

عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَوْماً وَ مَعِی شَیْءٌ فَوَضَعْتُهُ بَیْنَ یَدَیْهِ، فَقَالَ: مَا هَذَا فَقُلْتُ هَذِهِ صِلَةُ مَوَالِیکَ وَ عَبِیدِکَ، قَالَ: فَقَالَ لِی: یَا مُفَضَّلُ إِنِّی لاَ أَقْبَلَ ذَلِکَ وَ مَا أَقْبَلُهُ مِنْ حَاجَتِی إِلَیْهِ وَ مَا أَقْبَلْهُ إِلاَّ لِیَزْکُوا بِهِ، ثُمَّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبِی یَقُولُ: مَنْ مَضَتْ لَهُ سَنَةٌ لَمْ یَصِلْنَا مِنْ مَالِهِ قَلَّ أَوْ کَثُرَ لَمْ یَنْظُرِ اَللَّهُ إِلَیْهِ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ إِلاَّ أَنْ یَعْفُوَ اَللَّهُ عَنْهُ، ثُمَّ قَالَ: یَا مُفَضَّلُ إِنَّهَا فَرِیضَةٌ فَرَضَهَا اَللَّهُ عَلَى شِیعَتِنَا فِی کِتَابِهِ ، إِذْ یَقُولُ: «لَنْ تَنٰالُوا اَلْبِرَّ حَتّٰى تُنْفِقُوا مِمّٰا تُحِبُّونَ»(آل عمران/92) مُفَضَّلِ می گوید روزی بر امام صادق وارد شدم و چیزی با خود داشتم و آن را در برابر ایشان قرار دادم، گفت: این چیست، گفتم: صله ای برای دوستان شماست. حضرت فرمودند: من این را نمی پذیرم برای خودم، بلکه پذیرش آن جز برای پاک شدن شما نیست. سپس فرمود: شنیدم پدرم گفت: هر کس یکسال بر او بگذرد در حالی که از مال خودش کم یا زیاد صله ما را ننماید خداوند روز قیامت به او نظر نخواهد کرد. مگر اینکه خدا از او بگذرد. سپس فرمود: اى مفضل، این فریضه اى است که خداوند در کتابش بر شیعیان ما نهاده است، چنانکه مى فرماید: شما هرگز به مقام نیکوکاران و خاصان خدا نخواهید رسید مگر از آنچه دوست می‌دارید و محبوب شماست در راه خدا انفاق کنید.(تفسیر العیاشی، ج۱، ص۱۸۴ - تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۳۶۴)

آری! هر مومنی یقینا باور دارد که همه چیز از خداست و آدمی در دنیا، تنها بصورت قراردادی و موقت، جانشین خداوند در دارایی های مادی و معنوی پروردگار است. هر چه هست از اوست و آنچه برای اوست از همه دارایی ها و توانایی های مادی و معنوی را باید به راه رضایت و خشنودی صاحب اصلی آن، یعنی خالق عالم و آدم، صرف نمود.

در قرآن کریم آمده است: «وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ»(حدید/7) و از آنچه خدا شما را در آن جانشین خود قرار داده، انفاق کنید.

امام صادق(ع) در زمینه خدمت‌رسانى به مردم، دستگیری مادی و معنوی از خلق خدا، انفاق و صله به شیعیان و دوستداران خود، چنین سفارش فرمودند: 

«یابنَ جُندَب اَلماشى فى حاجَةٍ اَخِیهِ کَالسّاعِى بَینَ الصّفا وَ المَروَةِ وَ قاضى حاجَتِهِ کَالمُشَحِطِّ فى سبیل اللّه یَومَ بَدرٍ وَ اُحُدٍ وَ ما عَذّبَ اللّهُ اُمّةً اِلاّ عِندَ اِستهانِتهم بحُقُوقِ فُقَراءِ اِخوانِهِم؛ اى پسر جندب! هر که در راستاى برآوردن حاجت برادر دینى‌اش گام بردارد، چون کسى باشد که میان صفا و مروه براى انجام حج گام برداشته است. و بر آوردنده حاجت برادر دینى همچون کسى است که در جنگ بدر و احد در صدر اسلام در راه خدا، به خون خویش آغشته است و به شهادت رسیده است. خدا هیچ امّتى را دچار عذاب نساخته مگر هنگامى که به حق و حقوق برادران مستمندشان سستى و بى اعتنایى نموده‌‏اند. در ادامه می‌فرمایند: «یا ابنَ جُندَب بَلِّغ مَعاشِر شیعَتِنا وَ قُل لَهُم لا تَذهَبنَّ بکُم اَلمَذاهِبُ فَوَاللّهِ لاتُنالُ وِلایَتُنا اِلاّ بِالوَرعِ... وَ مُواساةِ الاِخوانِ فِى اللّهِ وَ لَیسَ مِن شیعتِنا مَن یَظلِمُ النّاسَ؛ اى پسر جندب! به شیعیان ما برسان و به آن‏ها بگو: مبادا مذاهب، گروه‏ها و طرز فکرهاى گوناگون شما را اغفال کنند و از حقیقت راه ما دورتان سازند، به خدا سوگند! به ولایت ما اهل بیت نتوان دست یافت مگر با نیکوکاری و پرهیز از بدی... و یارى کردن برادران دینى با مال و جان و... در راه خدا و هر کس بر مردم ستم نماید، شیعه ما به شمار نیاید. و فرمودند: «اِنّما شیعَتُنا یُعرَفُونَ بِخصالٍ شَئتى بالسخاءِ، وَ البَذلِ لِلاخوانِ؛ به راستى شیعیان ما به چند ویژگى شناخته شوند: که از آن جمله است بذل و بخشش به برادران دینى.»(تحف العقول، ص540)

بیگمان بذل مال، علم، آبرو، جسم، و دیگر دارایی‌های عبد در راه معبود، انفاق و خدمت عبادالله، صله صادقانه به صاحب اصلی آن و خلیفه بر حقش، یعنی امام زمان(عج) و دوستداران آن حضرت می‌باشد.

روایات متعددی به این موضوع اشاره دارند که آنچه برای خدا و به راه رضایت پروردگار صرف شود، تلف نشده و ارج و اجر می یابد و در نزد او ثبت و ماندگار است و هر که در راه طاعت خدا، داشته‌های مادی و معنوی‌اش را که از خداست، خرج نکرد در راه معصیت او خرج خواهد کرد.

پیامبر اسلام(ص) می فرمایند: «مَن مَنَعَ مالَهُ مِن الأخیارِ اختِیارا صَرَفَ اللّه مالَهُ إلَى الأشرارِ اضطِرارا» هر که مال خود را به اختیار از نیکان دریغ کند، خداوند مالش را به اجبار نصیب بدان گرداند. (جامع الأخبار: 505 / 1395)

از امام باقر(ع) روایت است که فرمودند: «ما مِن عَبدٍ یَبخَلُ بنَفَقَةٍ یُنفِقُها فیما یُرضِی اللّه إلاّ ابتُلِیَ بأن یُنفِقَ أضعافَها فیما أسخَطَ اللّه.» هیچ بنده اى نیست که از انفاق چیزى در راهى خدا پسندانه بخل ورزد، مگر اینکه به صرف دو چندانِ آن در راهى خدا ناپسند گرفتار شود. (بحار الأنوار: 78 / 173 / 12)

امام صادق(ع) می فرمایند: اِعلَمْ أنّهُ مَن لَم یُنفِقْ فی طاعَةِ اللّه ابتُلیَ بأن یُنفِقَ فی مَعصیَةِ اللّه عَزَّ و جلَّ ، و مَن لَم یَمشِ فی حاجَةِ وَلیِّ اللّه ابتُلِـیَ بأن یَمشیَ فی حاجَـةِ عَـدُوِّ اللّه عَزَّ و جلَّ.» بدان که هر کس در راه طاعت خدا انفاق نکند، به صرف نمودن در راه معصیت خداوند عزّ و جلّ گرفتار شود و هر که در راه رفع نیاز دوست خدا قدم برندارد، به قدم برداشتن در راه رفع نیاز دشمن خداوند عزّ و جلّ گرفتار آید. (بحار الأنوار: 96 / 130 / 57)

و فرمودند: «ما مِن عَبدٍ یَمنَعُ دِرهَما فی حَقِّهِ إلاّ أنفَقَ اثنَینِ فی غَیرِ حَقِّهِ.» هیچ بنده اى نیست که از خرج کردن یک درهم در راهى که حقّ آن است دریغ ورزد مگر اینکه دو درهم به ناحق خرج کند. (الکافی: 3 / 504 / 7)

و فرمودند: «مَن مَنَعَ حَقّا للّه عَزَّ و جلَّ أنفَقَ فی باطلٍ مِثلَیهِ.» هر که یک حق از خداوند عزّ و جلّ دریغ ورزد، دو چندان آن را در راه باطل خرج کند. (الکافی: 3 / 506 / 21)

و از امام کاظم(ع) روایت است: «إیّاکَ أن تَمنَعَ فی طاعَةِ اللّه، فتُنفِقَ مِثلَیهِ فی مَعصیَةِ اللّه.» از خرج کردن در راه طاعت خدا دریغ مکن که لا جرم، دو چندان آن را در راه معصیت خدا خرج خواهى کرد. (تحف العقول: 408)

 

نیازمند تربیتی یا فقیر مادی؟!

نزد خداوند متعال آن عملی [از واجب یا مستحب]، نیکوتر و مأجورتر است که با اخلاص بیشتری انجام پذیرد. خواه کمک به مستمند باشد، خواه زیارت، عزاداری، یا کمک به ساخت مسجد و مدرسه و بیمارستان، و یا انجام کارهای فرهنگی و مذهبی.

پروردگار عالم، هم دستور رسیدگی به سائل، نیازمند، فقیر و یتیم داد، هم امر به ساخت مساجد و برپایی امور عبادی و مذهبی نمود. هم دستور به سیر کردن شکم گرسنگان و اختصاص دادن سهمی از نعماتی که او موهبت کرده برای محرومین داد، هم اقدام معقول و مشروع برای رفع نمودن نیازهای جنسی و عاطفی را مقرر فرمود، و هم به حفظ و برپایی «شعائرالله» امر نمود؛ و هرگز نفرمود به جای این، آن را انجام دهید و بالعکس.

بنابراین اصلاً نباید ذهن را درگیر این «این بهتر است یا آن»، یا «این به جای آن» بنماییم، بلکه باید سعی کنیم تا با اخلاص و بصیرت، از هر صواب و ثوابی، از هر کار خیر و درستی بهره‌ای ببریم. و البته در هر موقعیت، با درک آنچه مبرم و مهم تر است، به پیشواز انفاق مادی و معنوی در خیرات برویم. 

اما با این همه، روایات متعددی درباره اهتمام ویژه به امور معنوی اشاره دارد که از اهمیت والاتر آن خبر می دهد. نکات مفصل تر در این خصوص را می توانید در مطلبی با عنوان «کدام برتر است؛ انفاق نان، جان یا ایمان؟» مطالعه بفرمایید. 

پیامبر گرامی اسلام فرمود: «أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ الْیَتِیمِ الَّذِی انْقَطَعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ یُتْمُ یَتِیمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِهِ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَى الْوُصُولِ إِلَیْهِ وَ لَا یَدْرِی کَیْفَ حُکْمُهُ فِیمَا یُبْتَلَى بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِینِهِ أَلَا فَمَنْ کَانَ مِنْ شِیعَتِنَا عَالِماً بِعُلُومِنَا وَ هَذَا الْجَاهِلُ بِشَرِیعَتِنَا- الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشَاهَدَتِنَا یَتِیمٌ فِی حَجْرِهِ أَلَا فَمَنْ هَدَاهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَرِیعَتَنَا کَانَ مَعَنَا فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى‏»

یتیم تر از شخصی که پدر از دست داده، کسی است که دستش از امامش کوتاه است و از دست یابی به او ناتوان می باشد و نمی داند وظیفه اش در آن چه بر او پیش می آید، چیست؛ آگاه باشید! هر کدام از شیعیان ما که عالم به علوم ما باشد و این جاهل نسبت به دین و راه و روش ما را که از دیدار ما محروم است تحت سرپرستی خود بگیرد؛ هدایت و ارشاد کند و شریعت ما را به او بیاموزد، همانا در رفیق اعلی، هم جوار ما خواهد بود. (الاحتجاج، ج1، ص9، ح2)

پس هر اندازه خرجی که برای بالا بردن سطح آگاهی و بینش و دینداری ایتام آل محمد(ص) شود، باز هم کم است؛ و هر میزان انرژی و توانی که صرف تربیت محبین امام عصر(عج) گردد، باز هم جا دارد و نباید حتی لحظه ای و ذره ای از آن غافل بود، که حتی اندکی کوتاهی از این امر خطیر و الهی، خسران و ندامت دو گیتی را به دنبال خواهد داشت.

انواع روش های مصرف صله

صله امام(ع) در عصر غیبت با صرف مال در مسیری که مورد رضایت امام عصر(عج) بوده و بر اساس نیازهای گوناگون اجتماع صورت می پذیرد از جمله به شکل نشر علوم و مناقب اهلبیت علیهم السلام بویژه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، بر پایی مجالس و محافل ذکر و یادآوری آن جناب، دعوت به او، صله و دستگیری از شیعیان و دوستانش، انجام کارهای متنوع فرهنگی و مذهبی به نیت حضرت، و...

امام صادق(ع) فرمودند: «مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى صِلَتِنَا فَلْیَصِلْ صَالِحِی مَوَالِینَا یُکْتَبْ لَهُ ثَوَابُ صِلَتِنَا وَ مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى زِیَارَتِنَا فَلْیَزُرْ صَالِحِی مَوَالِینَا یُکْتَبْ لَهُ ثَوَابُ زِیَارَتِنَا» هرکه قادر نباشد به ما صله دهد به دوستان نیک ما صله دهد که همان ثواب صله دادن به ما برایش نوشته مى شود و هر که قادر نباشد به زیارت ما بیاید به زیارت دوستان نیک ما برود که همان ثواب زیارت ما برایش نوشته مى شود. (من لا یحضره الفقیه، ج2، ص73)

راه و روش اجرایی صله امام عصر(عج) بر حسب شرایط و موقعیت‌های جامعه تغییر می‌کند لذا یکی از مسئولیت های ما شناسایی این ویژگی‌ها و به‌کارگیری ابتکار و خلاقیت در مسیر ابداء و طرح‌ریزی روش‌های متناسب با شرایط روز می‌باشد .

با توجه به ضرورت و جایگاه والای صله در عصر غیبت و یاری امام زمان(عج) بوسیلۀ صرف مال، ترویج فرهنگ آن نیز در خانواده ها امری لازم و واجد اهمیت به نظر می رسد، لذا به عنوان نخستین قدم پیشنهاد می شود هر خانواده به تنهایی و یا با توافق اقوام و بستگان، صندوقی تشکیل داده و به صورت مداوم و مستمر مبالغی را با نیت صله امام زمان(عج) در آن جمع آوری نمایند، آن گاه با اختصاص وقت و برنامه ریزی حساب شده، وجوه جمع آوری شده را به مصارف امور ویژه امام عصر(عج) که نمونه هایی از آن قبلا ذکر شد برسانند.

این کار افراد را به یکی از مهم ترین وظایف فراموش شدۀ خود در قبال امام عصر علیه السلام توجه داده و زمینه ای فراهم می آورد تا همگان بتوانند با مصرف پول و سرمایه های مادی در امور مربوط به آن بزرگوار تزکیه گردیده و پیوند معنوی خود را با ایشان مستحکم نمایند.

از یاد نبریم کلام گهربار مولایمان حضرت حجة بن الحسن روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه فداه را که فرمودند:

«وَ أمّا أمْوالُکُمْ فَلانَقْبَلُها اِلاّ لِتَطْهُرُوا فَمَنْ شاءَ فَلْیَصِلْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَقْطَعْ فَما اتانَا اللّه ُ خیْرْ مِمّا اتاکُمْ» قبول اموالتان از جانب ما، صرفا برای پاک شدن شماست. پس هرکه می خواهد صله نماید و هرکه می خواهد قطع کند، چرا که آن چه از خداوند به من می رسد، از آن چه به شما داده شده بهتر است. (احتجاج طبرسی/ ج2/ ص281)

 

خوشا به حال آنانکه مالشان در مسیر کارها و برنامه‌های خیر صرف می‌شود. چنانکه امام سجاد علیه السلام می فرمایند: «اللَّهُمَّ...ازْوِ عَنِّی مِنَ الْمَالِ مَا یحْدِثُ لِی مَخِیلَةً» بارالها، خرج کردن مالم را متوجه برنامه‌های خیر فرما. (دعای ۳۰ صحیفه سجّادیه)

چه نیکوست که با صرف مال و توان و جسم و علم و محبت و انرژی خودمان برای صاحبمان، عملا زندگی سالم و توأم با معنویت را در سایه ی مولایمان تمرین نموده و از خاطر نبریم که سفره نشین و جیره خوار آن بزرگوار بوده و هستیم.

اللهم انْتَهِ بِنِیَّتی اِلی اَحْسَنِ النِّیّاتِ وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ (دعای 20 صحیفه سجّادیه)

پروردگارا نیت ما را در خدمتگزاری به مولایمان، نیکوترین نیات و عملمان را بهترین اعمال قرار ده

 

 

به قلم: «آمنه بانو»

 لینک این مطلب:

https://rahemoghaddas.blog.ir/post/108